گفت‌وگومداری و چندصدایی در رمان جزیرة سرگردانی اثر سیمین دانشور

میخاییل باختین در پاره‌ای از انگاره‌هاینظری خود در باب متن ادبی، «گفت‌وگومداری»را به‌ مثابة «هم‌کنشی متون»، مهمترین ویژگی متن دانست و «چند صدایی» گفتمان را به‌عنوان مؤلفه‌ای نوین در رمان مطرح کرد.از آن پس، بسیاری از اندیشمندان و نظریه‌پردازان مطالعات ادبی و فرهنگی، نظیر ژنتو کریستوا به‌ گسترش و تقریر این مبحث پرداختند و صورت‌بندی‌های مختلف و گاه پیچیده‌ایاز آن ارایه کردند. به ‌هر روی، امروز می‌توان بعد «بینامتنی» را فصل مشترک پایداریمیان تعابیر و تفاسیر متفاوت از گفت‌وگومداری باختین، بینامتنی کریستوا و ترامتنیژنت به ‌حساب آورد و با تکیه بر این نظرات، تبیینی جامع‌نگر از مفاهیم «گفت‌وگومداری»و «چندصدایی» در یک متن ادبی ارایه داد. اگر در صدد کاربست نظریة گفت‌وگومداریباختینی در آثار ادبی معاصر ایران باشیم، آثار سیمین دانشور از معدود آفرینش‌هایادبیات داستانی معاصر ایران است که با پاسداشت گفت‌وگومداری و مصادیق و مدلولاتآن، نظیر مناسبات بینامتنی و اشارات و ارجاعات چشمگیر، خصلت چندصدایی دارند. از اینرو، ما در این نوشتار دو هدف کارکردی عمده را مطمح نظر قرار می‌دهیم. نخست؛ به ‌ارایةتبیینی مبسوط و تا حد ممکن جامع از آنچه که خصلت گفت‌وگومدار و چند صدایی یک متنادبی نامیده می‌شود، می‌پردازیم و دوم؛ در پی پاسخ به‌ این پرسش برمی‌آییم که با تکیهبر چه مصادیق و مؤلفه‌هایی می‌توان رمان جزیرة سرگردانی اثر سیمیندانشور را واجد خصلت چندصدایی و گفت‌وگومداری دانست؟